Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez komórki laktotropowe przysadki. Jej główna rola jest szczególna. Powoduje ona bowiem pobudzenie produkcji mleka przez gruczoły piersiowe, co jest kluczowe u kobiet karmiących. Choć jej wydzielanie fizjologicznie wzrasta w ciąży i okresie karmienia, to jednak wiele bodźców i sytuacji klinicznych nie związanych z przysadką może prowadzić do wzrostu wydzielania prolaktyny. Wśród nich wyróżniamy:

bodźce fizjologiczna - stosunek płciowy, ćwiczenia fizyczne, stres, posiłek, sen (pamiętamy że prolaktyna podobnie jak inne hormony wydzielana jest w godzinach nocnych, dlatego wykonując badanie stężenia prolaktyny w surowicy, powinno się je wykonać na czczo pomiędzy godziną 10.00 a 11.00 a nie jak powszechnie przyjęto rano)
gruczolak przysadki wydzielający prolaktynę – na tej patologii skupimy się w dalszej części tekstu.
zapalenie przysadki oraz zmiany w obrębie przysadki, uciskając otaczające struktury nerwowe, mogą prowadzić do nadmiernego wydzielania prolaktyny
uraz klatki piersiowej – mamy tu na myśli zarówno uraz komunikacyjny, przebyty zabieg chirurgiczny z otwarciem klatki piersiowej a nawet zmiany w przebiegu półpaśca
inne choroby jak- niewydolność nerek, niewydolność wątroby w przebiegu marskości tego narządu, padaczka, niedoczynność tarczycy, zespół policzystycznych jajników
leki – leki znieczulające, leki przeciwpadaczkowe, antydepresyjne, przeciwhistaminowe (stosowane osłonowo na żołądek – np..: Ranigast, Famogast), leki przeciwnadciśnieniowe (werapamil, labetalol, metyldopa), metoklopramid, doustne środki antykoncepcyjne, neuroleptyki, morfina i inne narkotyki.

Wszystkie te przyczyny należy wziąć pod rozwagę i dlatego nie można postawić znaku równości pomiędzy pojedynczym nieprawidłowym wynikiem stężenia prolaktyny w surowicy krwi a gruczolakiem przysadki, bez starannie zebranego wywiadu. Z tego powodu nie polecam samemu (na zasadzie „zbadam sobie prolaktynę...”) oznaczać stężenia prolaktyny w surowicy, gdyż jak wynika z powyższej wyliczanki, nawet stres związany z pobraniem krwi może zmienić jej stężenie w surowicy...

Wracamy jednak do gruczolaka przysadki wydzielającego prolaktynę... Gruczolaki tego typu mogą być zarówno małe jak i duże. Wydzielana przez nie prolaktyna wpływa przede wszystkim na oś gonadotropową prowadząc do jej zaburzeń nawet już w niewielkich stężeniach. Początkowo może dochodzić do zaburzenia cyklu miesięcznego (cykle stają się nieregularne) a przy utrzymujących się stale wysokich stężeniach prolaktyny (powyżej 100 ug/l), dochodzi do wtórnego braku miesiączki u kobiet przed menopauzą. Kolejnym istotnym objawem jest mlekotok (mleczna wydzielina z gruczołów piersiowych), który może wystąpić również u mężczyzn (rzadko) i towarzyszy spadkowi libido i zaburzeniom potencji u tych chorych (najczęściej).

U kobiet częściej rozpoznaje się niewielkie zmiany (we wczesnym stadium) w obrębie przysadki, gdyż wydzielana przez nie prolaktyna powoduje zaburzenia miesiączkowania a to z kolei skłania kobietę do szybszego podjęcia diagnostyki a zmiany w przysadce są niewielkie w momencie rozpoznania. U mężczyzn częściej stwierdzane są zmiany dużych rozmiarów (nawet kilkucentymetrowe), gdy powodują już zaburzenia widzenia związane z uciskiem na skrzyżowanie wzrokowe. Wynika to z faktu że powodowane wcześniej zaburzenia potencji, jako temat wstydliwy, są często bagatelizowane lub w ogóle ignorowane.

Rozpoznanie jest stawiane na podstawie dokładnie zebranego wywiadu chorobowego, badań hormonalnych oraz obrazowych – mam tu na myśli badanie rezonansu magnetycznego. Leczeniem pierwszego rzutu jest: UWAGA! - leczenie farmakologiczne. Odpowiednie leki mogą doprowadzić do całkowitego wyleczenia w większości przypadków – zahamowania wydzielania prolaktyny, jak również ustąpienia objawów nawet dużych rozmiarów gruczolaka. Leczenie chirurgiczne ma znaczenie drugoplanowe i powinno być przeprowadzone w doświadczonych ośrodkach.

OBJAWY NA KTÓRE NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ:

zaburzenia miesiączkowania, szczególnie gdy towarzysz im mlekotok
narastające zaburzenia potencji u mężczyzn
szybko narastające zaburzenia widzenia u obydwu płci

Nadmiar prolaktyny