Zawiązek tarczycy pojawia się bardzo wcześnie bo już w 4 tygodniu od momentu poczęcia i począwszy od następnego tygodnia rozwoju rozpoczyna swoją wędrówkę ku dołowi do miejsca na szyi gdzie w 7 tygodniu osiąga swoje ostateczne miejsce pobytu. Począwszy od 11 tygodnia życia tarczyca zaczyna produkcję hormonów. Produkcja ta początkowo nie ma istotnego znaczenia i przypomina raczej " rozruch próbny". Dopiero począwszy od 20 tyg. od poczęcia wzrasta wydzielanie tyroksyny co jest związane z dojrzałością przysadki mózgowej, wydzielającej TSH (tyreotropina -hormon nadzorujący prace tarczycy). Jak wynika z powyższego w pierwszych tygodniach od poczęcia, dziecko jest całkowicie zależne od hormonów tarczycy matki, które przenikają przez łożysko i zapewniają właściwy rozwój dziecka w łonie matki. W tym czasie niezmiernie ważne jest zatem odpowiednie leczenie matki chorej na niedoczynność tarczycy, będącej w ciąży. O możliwym wpływie chorób tarczycy matki na rozwój dziecka napisałem w oddzielnej zakładce – tarczyca a ciąża.

Niezależnie od wpływu hormonów tarczycy matki, u dziecka może rozwinąć się wrodzona niedoczynność tarczycy, która występuje w Polsce z częstością około 1:4000 urodzeń:

przejściowa niedoczynność tarczycy – jak sama nazwa wskazuje - w tym przypadku zaburzenie czynności tarczycy jest przemijające, a leczenie wprowadzone jedynie na pewien okres czasu. Przyczyną tego zaburzenie jest niedobór jodu (choć w obecnych czasach, gdy zalecana jest dodatkowa podaż jodków w czasie ciąży matki – niedobór jodu jest rzadką przyczyną niedoczynności tarczycy), wcześniactwo, niektóre leki stosowane przez matkę w czasie ciąży (amiodaron)
trwała niedoczynność tarczycy – spowodowana zaburzeniami rozwoju tarczycy, które są związane albo z nieprawidłową lokalizacją narządu – wole językowe (zawiązek tarczycy zatrzymał się "gdzieś po drodze" i nie może wydzielać hormonów w tym położeniu, albo też z zaburzeniem procesu produkcji hormonów.

W naszym kraju zaraz po urodzeniu wykonywany jest po 3 dobie życia noworodka test przesiewowy, którego celem jest wykluczenie wrodzonej niedoczynności tarczycy. Gdy wynik tego testu jest nieprawidłowy, matka otrzymuje informacje o konieczności potwierdzenia tego wyniku poprzez wykonanie odpowiednich badań w poradni endokrynologicznej i w następstwie rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.

Poza wrodzonymi przypadkami niedoczynności tarczycy podobnie jak u dorosłych tak też i u dzieci może rozwinąć się autoimmunologiczna choroba tarczycy (tak zwana choroba Hashimoto) spowodowana zapaleniem tarczycy, z obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom tarczycowym. Zapalenie to z czasem upośledza produkcję hormonów w tarczycy prowadząc do niedoczynności tego gruczołu. Z uwagi na to że hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w prawidłowym rozwoju dziecka, w sytuacji niedoczynności tarczycy konieczne jest leczenie substytucyjne.

Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy u dzieci jest choroba Graves-Basedowa. Jest ona spowodowana innym, niż wyże wspomniane, przeciwciałami, które pobudzają tarczycę do pracy. Przebieg tej choroby u dzieci różni się istotnie od obrazu klinicznego choroby u osób dorosłych. Rzadziej niż u dorosłych występują pozatarczycowe objawy choroby Gravesa u dzieci. Mam tu na myśli orbitopatię. Choć objawy nieaktywnych zmian ocznych są widoczne u większości chorych dzieci, to są one związane z nadmiarem hormonów tarczycy (ustępują po wyrównaniu hormonalnym), a nie z naciekiem komórek zapalnych jak to częściej bywa u dorosłych. Leczenie farmakologiczne bowiem rzadko prowadzi do wyleczenia (u osób dorosłych 50% osób leczonych tabletkami może uzyskać stałą remisję) dlatego też u dzieci wskazane jest wcześniejsze rozważenie radykalnej metody leczenia nadczynności tarczycy – leczenia jodem promieniotwórczym, lub operacji w uzasadnionych przypadkach.

Kolejną różnicą w podejściu do chorób tarczycy u dzieci jest stwierdzenie zmiany ogniskowej w badaniu ultrasonograficznym. U dzieci bowiem istnieje istotnie większa częstość nowotworów tarczycy, gdyż 25% procent zmian guzkowych w tarczycy okazuje się nowotworem złośliwym ( u dorosłych odsetek ten wynosi 5-10%). Zaciera się także różnica w częstości występowania raka tarczycy związanej z płcią (u dorosłych 5 razy częściej stwierdza się nowotwór złośliwy u kobiet niż u mężczyzn, u dzieci częstość ta jest prawie jednakowa u obojga płci). Poza tym istnieje też ryzyko występowania rodzinnych nowotworów tarczycy. Dlatego też gdy w badaniu USG zostanie stwierdzona zmiana ogniskowa u dziecka jest to wskazaniem do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej.

Na zakończenie chciałbym jeszcze podkreślić iż należy pamiętać o tym że wyniki badań laboratoryjnych u dzieci nie mogą być tak samo interpretowane jak u dorosłych, gdyż muszą być odniesione do danego przedziału wiekowego: po porodzie stężenie TSH w surowicy noworodka wzrasta do 20IU/ml (co jest normą w ciągu kolejnych 3 dni) a następnie maleje.

O tym czy leczenie jest konieczne, decyduje lekarz w każdym przypadku indywidualnie. Decyzja opiera się nie tylko na wyniku stężenie TSH, ale także obecności lub braku odpowiednich przeciwciał w surowicy krwi. Konieczne jest dokładne zebranie wywiadu, badaniu fizykalne, oraz ocena objętości tarczycy w badaniu USG (wielkość tarczycy także zależy od wieku dziecka!).

Grafika pochodzi ze stron:

Choroby tarczycy u dzieci