Na podstawie badań przesiewowych ocenia się że zaburzenie wchłaniania może występować nawet u 1 na 300 osób w populacji. W większości zaburzenie jest niewielkie i nie daje objawów klinicznych. Objawy występują u 1 na 3000 osób. Choć choroba rozpoznawana jest najczęściej u dzieci to jednak jej początek może wystąpić w KAŻDYM WIEKU.

Autoprzeciwciała (aTPO) przeciwtarczycowe występują u 20% osób z zespołem złego wchłaniania – dlatego też u każdego chorego z tym zespołem należałoby oznaczyć TSH oraz aTPO.

Po spożyciu pokarm ulega skomplikowanej obróbce. Już w czasie żucia w jamie ustnej ulega rozdrobnieniu oraz mieszaniu z enzymami trawiennymi (jest to rodzaj białek rozkładających poszczególne składniki pokarmu, np.; białka, cukry, tłuszcze…). Proces ten rozciąga się na kolejne odcinki przewodu pokarmowego – mam na myśli żołądek i dwunastnice, gdzie dodawane są kolejne dodatki (kwas solny, żółć, sok trzustkowy), których działanie ma na celu rozłożenie spożytego pokarmu na najprostsze substancje, które może wchłonąć nasz organizm w jelicie cienkim. Substancje te są następnie wykorzystane do produkcji energii, białek lub innych, koniecznych do życia substancji.

W jelicie cienkim proces wchłaniania odbywa się w obrębie tak zwanych kosmków jelitowych. Na ich powierzchni odbywa się końcowy etap rozkładu pokarmu oraz transport powstałych w tej reakcji aminokwasów, cukrów, kwasów tłuszczowych itp. Gdy kosmki jelitowe ulegają uszkodzeniu proces wchłaniania staje się niemożliwy, a do jelita grubego (będącego końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego) dostają się niestrawione cukry, zostają wykorzystane przez bakterie jelitowe znajdujące się w tej lokalizacji. Te z kolei wykorzystują je dla „swoich celów” namnażają się i zwiększają produkcję gazów. Nadmiar gazów objawia się uczuciem wzdęcia.

Do zaburzeń wchłaniania dochodzi czasem po niektórych infekcjach przewodu pokarmowego, mają one wówczas charakter przejściowy i ustępują samoistnie. Niekiedy jednak mechanizm uszkadzający kosmki jelitowe jest przewlekły i związany z produkcją przeciwciał (a zatem jest zaburzeniem układu odpornościowego) w tym przypadku skierowanych niektórym składnikom pokarmowym oraz komórkom pokrywającym kosmki jelitowe. W obydwu tych przypadkach w ścianie jelita rozwija się przewlekłe zapalenie, które niszczy komórki odpowiedzialne za wchłaniania. Takim przykładem tej reakcji jest choroba glutenowa. Przeciwciała skierowana przeciwko glutenowi zawartym w mące, prowadzą w krótkim czasie po spożyciu produktów mącznych do zaburzenia wchłaniania innych składników pokarmu, gdyż niszczą ten odcinek jelita w którym ten proces się odbywa.

Zespół złego wchłaniania należy podejrzewać w oparciu o objawy kliniczne u następujących chorych z:

cukrzycą typu 1 (zespół ten występuje u 8% chorych)
Autoimmunologiczną chorobą tarczycy (5%)
zespołami genetycznie uwarunkowanymi: Downa (12%), Turnera (8%), Wiliamns (8%)
niedoborem immunoglobuliny A

Objawy zespołu złego wchłaniania

Większość przypadków przebiega bezobjawowo; w surowicy krwi można stwierdzić obecność odpowiednich przeciwciał, zaś objawy kliniczne nie występują, lub też występują przy zadziałaniu dodatkowego czynnika np.: infekcji. Objawy zespołu złego wchłaniania rozpoczynają się stopniowo lub nagle. Bywa czasem tak, że od pierwszych objawów chorobowych do momentu rozpoznania upływają lata.

Do najczęstszych objawów sugerujących zespół złego wchłaniania należą:

Objawy zespołu jelita drażliwego: częste wzdęcia, okresowa lub przewlekła biegunka, obecność dolegliwości bólowych jamy brzusznej
Postępujące niedożywienie, niezamierzona redukcja masy ciała
Niedokrwistość
Osłabienie siły mięśniowej, i inne

W surowicy krwi można stwierdzić obecność przeciwciał przeciwendomyzjalnych lub przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej. Aby potwierdzić rozpoznanie wykonuje się biopsję jelita – pobiera maleńki wycinek podczas badania gastroskopowego, aby potwierdzić obecność zaniku kosmków. W trakcie diagnostyki, w oparciu o wywiad i badanie kliniczne, należy ustalić do niedoborów jakich substancji doszło.

Podstawą leczenie zespołu złego wchłaniania jest przestrzeganie diety pozbawionej glutenu. U większości chorych zastosowanie takiej diety prowadzi do ustąpienia dolegliwości klinicznych w ciągu 2 tygodni. W zależności od wskazań należy uzupełnić niedobory żelaza, witaminy D, wapnia, kwasu foliowego itp.