Odkrycie promieniotwórczości zawdzięczamy wybitnemu francuskiemu uczonemu Antoine Henri Bequerelowi, który u schyłku XIX wieku stwierdził obecność nieznanego wcześniej promieniowania, powstałego z rozpadających się jąder atomów uranu. Dalsze prace nad promieniotwórczością doprowadziły do odkrycia, przez małżonków Marii Skłodowskiej i Piotra Curie, kolejnych pierwiastków promieniotwórczych: radu i polonu. Współczesna nauka zna wiele pierwiastków promieniotwórczych i ich izotopów (różniących się zawartością neutronów w jądrze atomowym), zarówno tych naturalnych (występujących w przyrodzie) jak i wytworzonych sztucznie przez człowieka. Choć Ludzkość wielokrotnie doświadczyła niebezpieczeństw niesionych przez wykorzystanie energii jądrowej, to jednak istnieje także pozytywne zastosowanie promieniotwórczości. W tej zakładce chciałbym przybliżyć wykorzystanie promieniowania jonizującego w medycynie.
Gałęzią medycyny, która zajmuje się wykorzystaniem promieniowania w służbie człowiekowi jest medycyna nuklearna. Zajmuje się ona nie tylko diagnostyką i także leczeniem niektórych schorzeń onkologicznych, ale nie tylko...
Poniżej postaram się naświetlić korzyści płynące z medycyny nuklearnej zaś w zakładkach umieszczonych na pasku narzędzi zamieściłem wskazania i sposób przygotowania chorego do poszczególnych rodzajów badań wykonywanych w Zakładzie Medycyny Nuklearnej w Opolu , który opisałem dzięki pomocy moich współpracowników z w/w Zakładu: dr Piotrowi Piwkowskiemu, Ewie Centner-Łubockiej, Agacie Juszczak, Barbarbarze Andruszkiewicz oraz Mirosławowi Żyle , którym niniejszym dziękuję za pomoc w ich redakcji.
Diagnostyka izotopowa.
Izotop promieniotwórczy to taka odmiana pierwiastka, która samoistnie emituje promieniowanie. Promieniowanie to może zostać odebrane przez specjalne urządzenia noszące nazwę gammakamer. Urządzenia te odbierają a następnie przetwarzają odebrane promieniowania na obraz graficzny, który pokazuje rozkład intensywności tego promieniowania. Taki obraz graficzny nosi nazwę scyntygrafii. Jednakże zanim powstanie obraz, choremu należy podać izotop. Rodzaj użytego izotopu zależy od tego czego oczekujemy od badania. Postaram się to wyjaśnić na przykładzie raka prostaty, który często daje przerzuty do kości. Przerzuty tego nowotworu wpływają pobudzająco na metabolizm kostny w miejscach w których się znajdują. Gdy choremu podamy odpowiedni farmaceutyk połączony z izotopem promieniotwórczym, który gromadzi się w miejscu przyspieszonej przemiany kostnej, to gammakamera zlokalizuje te obszary i w ten sposób zostaną one uwidocznione w badaniu scyntygraficznym – pojawią się ogniska intensywnego gromadzenia radioizotopu. Analizując rozkład aktywności promieniowania, można zatem potwierdzić obecność przerzutów do kości. Z drugiej strony gromadzenie w zmianach przerzutowych, stwarza możliwość leczenia izotopowego (do tego celu wykorzystujemy promieniotwórczy stront o czym napiszę jeszcze kilka słów w dalszej części tekstu). U osób po endoprotezoplastyce stawów biodrowych dzięki badaniu izotopowemu można ocenić ewentualne obluzowanie protezy jako przyczyny dolegliwości.
Badania scyntygraficzne tarczycy z użyciem promieniotwórczego jodu wykorzystujemy w celu określenia tak zwanej jodochwytności - czyli odsetka wchłoniętego przez tarczycę jodu. Służy to przede wszystkim po to, by określić wskazania do leczenie tym izotopem oraz ocenić aktywność jodu, która w dalszej kolejności posłuży do leczenia nadczynności tarczycy. Gdy jodochwytność jest niska podanie radiojodu nie odniesie pożądanego skutku, a zatem nie może być zastosowane u takiego chorego. Wykorzystanie nadtechnecjanu do diagnostyki tarczycy umożliwia określenie czynności zmian ogniskowych i ma znacznie w ocenie rokowania a także w wyborze zmian do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej. Z kolei skojarzenie nadtechnecjanu ze znacznikiem o dziwnie brzmiącej nazwie: MIBI umożliwia lokalizację powiększonych przytarczyc ale także ocenę rokowania w przypadku guzków tarczycy.
Diagnostyka radioizotopowa oddaje cenne usługi w rozpoznawaniu choroby niedokrwiennej serca, gdyż podanie znacznika zawierającego izotop w czasie spoczynku i po obciążeniu wysiłkiem można uwidocznić ubytki przepływu krwi przez dane obszary mięśnia sercowego (obszary niedokrwienia serca). Także diagnostyka scyntygraficzna układu moczowego pozwala na ocenę przede wszystkim funkcji wydzielniczej każdej nerki z osobna jak również obecność ewentualnych przeszkód w obrębie dróg odprowadzających mocz. Scyntygrafia nerek pozwala także na diagnozę zaburzeń wrodzonych układu moczowego. Badanie perfuzyjne płuc oddaje nieocenione usługi z diagnostyce zatorowości płucnej.
Prócz badań scyntygraficznych, medycyna nuklearna wykorzystuje także pozytonową tomografię emisyjną (PET), która stwarza ogromne możliwości diagnostyczne szczególnie w onkologii. Technika ta wykorzystuje gromadzenie niektórych znaczników, lub związków znakowanych izotopami promieniotwórczymi (na przykład glukozy znakowanej promieniotwórczym fluorem) przez poszczególne nowotwory. Umożliwia to precyzyjną ocenę rozległości procesu chorobowego, szczególnie gdy gromadzenie radioizotopu połączyć z jednoczesnym badaniem tomografii całego ciała, co gwarantują współczesne urządzenie do badania PET - CT. Dzięki tak precyzyjnej diagnostyce możliwa jest precyzyjna ocena rozległości procesu chorobowego a tym samym optymalny dobór leczenia onkologicznego- radioterapię lub leczenie chirurgiczne w przypadku zmian ograniczonych, bądź chemioterapię czy leczenie izotopowe w przypadku uogólnienia procesu chorobowego.
Leczenie izotopowe.
