Gruczoł krokowy (prostata) jest częścią składową męskiego układu moczowo-płciowego i położony jest w miednicy mniejszej poniżej pęcherza moczowego. Jego wydzielina wchodzi w skład męskiego nasienia, a zawarte w niej substancje umożliwiają plemnikom ruch oraz zawierają substancje odżywcze, konieczne dla przetrwania plemników po ejakulacji. Przez środek gruczołu krokowego przebiega cewka moczowa, przez którą wydalany jest mocz zmagazynowany wcześniej w pęcherzu moczowym.

Prostata jest narządem, którego rozwój od samego początku zależy od stężenia męskich hormonów płciowych: testosteronu oraz jego pochodnej – dihydrotestosteronu. Z wiekiem gdy w organizmie mężczyzny zmniejsza się produkcja męskich hormonów – androgenów , gruczoł zaczyna się powiększać. Powoduje to ucisk na cewkę moczowa i zwężenie jej światła. Jest to główny powód trudności przy oddawaniu moczu co z kolei uniemożliwia całkowite wypróżnienie pęcherza moczowego i może być przyczyną nawracających infekcji. Większość przypadków łagodnego przerostu gruczołu krokowego może być leczona farmakologicznie, niekiedy jednak, gdy przerost jest bardziej zaawansowany konieczne może być leczenie chirurgiczne. Łagodny przerost gruczołu krokowego może dotyczyć każdego mężczyzny po przekroczeniu odpowiedniego wieku. Dodatkowo sprzyja temu otyłość i dieta bogata w tłuszcze.

Rak prostaty stanowi ok 13% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn w Polsce. Co roku odnotowuje się około 30 nowych zachorowań na każde 100 000 mieszkańców naszego kraju. Nowotwór ten jest rozpoznawany głównie u mężczyzn po 50 roku życia. W początkowym stadium choroby, które może trwać nawet kilka lat, nowotwór jest ograniczony jedynie do gruczołu krokowego i nie daje żadnych objawów. Gdy pojawią się dolegliwości przypominają one te obserwowane u mężczyzn z łagodnym przerostem gruczołu krokowego:

spowolnienie strumienia moczu oraz jego siły,
spowolnienie rozpoczęcia oddawania moczu i problemy z zatrzymaniem strumienia,
uczucie że po oddaniu moczu pęcherz moczowy nie jest całkowicie opróżniony,
częste oddawanie moczu lub wręcz przeciwnie – zatrzymanie moczu,
krwinkomocz – występuje rzadko i może świadczyć o uszkodzeniu naczyń przez nowotwór,
bóle kostne w okostne w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa, utrata masy ciała – występują w zaawansowanych przypadkach.

Skoro objawy nie pozwalają na jednoznaczne rozpoznanie raka gruczołu krokowego, konieczne są okresowa badania przesiewowe. Należy do nich badanie PSA- jest to swoisty antygen sterczowy, którego stężenie w surowicy rośnie w przypadku raka prostaty. W naszym kraju za górną granicę normy przyjmuje się 4 ng/dl. Jeśli poziom PSA przekracza tę granicę należy zgłosić się do urologa. Nie oznacza to zaraz że osoba u której stężenie PSA przekroczy 4ng/dl ma raka prostaty. PSA rośnie również w łagodnym przeroście gruczołu krokowego, jego zapaleniu, a także w następstwie mechanicznego drażnienia prostaty podczas badania prostaty czy rektoskopii oraz kolonoskopii (zatem gdy planujemy oznaczenie PSA powinniśmy zaczekać co najmniej 2 tygodnie od tych procedur diagnostycznych).

Oznaczeń PSA należy dokonywać co roku począwszy od 50 roku życia a w przypadku podwyższonego stężenia tego antygenu należy skontaktować się z lekarzem urologiem.

Kolejnym krokiem w diagnostyce raka gruczołu krokowego jest badania urologiczne, połączone z oceną gruczołu krokowego w badaniu USG. W razie stwierdzenia podejrzanych zmian w tym narządzie lekarz urolog dokonuje biopsji obszarów budzących największe podejrzenia, a pobrany materiał oceniany jest według tzw. skali Gleasona ( < niż 5 punktów odpowiada nowotworowi o niskim stopniu złośliwości, 6-7 umiarkowanej a 8-10 wysokiej).

Gdy zostanie postawione rozpoznanie raka prostaty należy dokonać oceny zaawansowania choroby. Na podstawie badań diagnostycznych (tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, scyntygrafii kości) należy ocenić obecność ewentualnych przerzutów do węzłów chłonnych w miednicy, do kości, wątroby czy płuc, po to by w sposób optymalny dobrać do każdego pacjenta odpowiednią metodę leczenia.

Leczenie radykalne polega na całkowitym usunięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi lub radioterapii polegającej na naświetleniu nowotworu energią promienistą. Obydwie te metody nie są jednak wolne od powikłań. Zaburzenia wzwodu, nietrzymanie moczu, zwężenie cewki moczowej – są to możliwe powikłania zarówno leczenia chirurgicznego jak i radioterapii.

Leczenie hormonalne ( w formie tabletek lub zastrzyków), nie jest metodą radykalną, jakkolwiek u większości chorych w sposób skuteczny hamuje rozwój tego nowotworu. Rak prostaty jest nowotworem zależnym od męskich hormonów płciowych, które pobudzają jego wzrost. Leczenie hormonalne ma na celu hamowaniu produkcji testosteronu oraz blokowaniu receptora dla tego hormonu. Metoda ta jest stosowana przed leczeniem radykalnym w celu zwiększenia skuteczności leczenia chirurgicznego lub radioterapii, a także u chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia radykalnego jako jedyna metoda leczenia.

W przypadku wystąpienia przerzutów do kości co bardzo często jest związane z silnymi dolegliwościami bólowymi zajętego kośćca, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie tych chorych, można zastosować leczenie bisfosfonianami i promieniotwórczym strontem, samarem lub ostatnio zarejestrowanym chlorkiem radu. Metody leczenia izotopowego przerzutów do kości zainteresowani znajdą w zakładce dotyczącej medycyny nuklearnej.

Grafika pochodzi ze stron: