Na początku XXI nowotwory złośliwe stały się główną przyczyną przedwczesnej umieralności Polaków. U mężczyzn najczęściej występują nowotwory płuc, dalsze w kolejności są: rak jelita grubego, rak żołądka i gruczołu krokowego. U kobiet pierwsze (w niechlubnym znaczeniu) miejsce podobnie jak u mężczyzn zajmuje rak płuc (co raz więcej kobiet pali papierosy...), następne w kolejności są rak piersi, jelita grubego oraz szyjki macicy.

Chciałbym w tym miejscu wspólnie z Państwem zastanowić się dlaczego dochodzi do rozwoju nowotworów złośliwych, w jaki sposób wcześnie wykrywać nowotwory oraz pokrótce omówić jakie są współczesne metody leczenia onkologicznego.

Jak wszyscy wiemy nasz organizm składa się z olbrzymiej liczby komórek, które tworzą współdziałające ze sobą narządy wewnętrzne: nerki, wątrobę, płuca serce itd. Każdy narząd z osobna pełni bardzo ważną rolę w organizmie, a życie bez wątroby, serca czy mózgu byłoby niemożliwe. W momencie poczęcia kiedy to komórka jajowa łączy się z plemnikiem powstaje komórka, która zawiera wszystkie i całkowicie kompletne informacje dotyczące nowego człowieka. Te informacje zawarte są w jądrze komórkowym i zapisane w kodzie genetycznym – kwasie DNA. To właśnie w tym miejscu zapisany jest kolor naszych oczu, włosów, długość nosa czy wzrost, skład wszystkich białek, przepis na produkcję każdego z hormonów, dosłownie wszystko to jacy jesteśmy.

Po poczęciu pierwsza komórka dzieli się na dwie komórki potomne. Zanim się to stanie, informacje zawarte w kodzie genetycznym muszą zostać przepisane na dwie potomne kopie, z których każda – identyczna zostanie przekazana komórce potomnej po to aby ta, postępując zgodnie z instrukcjami zawartymi w DNA mogła, produkować białka, hormony, enzymy i oczywiście przekazać (jak wiano...) informacje genetyczne kolejnym pokoleniom komórek. W ten sposób nowe życie powiększa się, tworzą się kolejne pokolenia komórek, które specjalizują się co raz bardziej- jedne tworzą krew, inne zajmują się jej pompowaniem, jeszcze inne wydalaniem zbędnych produktów przemiany materii. Z czasem, z wyspecjalizowanych komórek, powstaje serce, nerki i inne narządy wewnętrzne.

Nowy człowiek rośnie początkowo w łonie matki a następnie samodzielnie. Gdy osiągnie dojrzałość procesy podziałowe komórek osiągają stan równowagi: tyle samo komórek powstaje ile obumiera.

Proces podziału komórkowego jest nadzorowany przez bardzo czujne mechanizmy kontrolne, które nie dopuszczają do powstania i przekazania błędu komórce potomnej. Gdy błąd się zdarzy, podział komórkowy zostaje zatrzymany, a nić DNA zawierająca błąd zostaje naprawiona. Dopiero, gdy wszystko się zgadza, komórka może się podzielić.

Kiedy jednak mechanizmy kontroli komórkowej zawodzą, może się zdarzyć, że błędny zapis zostanie przekazany komórce potomnej. Błąd ten może spowodować iż komórka zginie, ale może także sprawić że komórka potomna nabędzie innych właściwości. Będzie się ona wówczas zachowywała inaczej niż komórki sąsiednie, uzyska zdolność szybkich, niekontrolowanych i częstych podziałów stanie się pierwszą komórką nowotworową.

Zarówno zaburzenia w działaniu komórkowego systemu nadzoru jak również powstawanie „błędów" w zapisie DNA jest spowodowane przez tak zwane czynniki rakotwórcze. Dla przykładu podam że dym tytoniowy zawiera 400 takich substancji rakotwórczych... a rozwój takich nowotworów jak rak płuca, przełyku, żołądka, trzustki, pęcherza moczowego, nerki a nawet raka piersi może zależeć od palenia tytoniu !!!

Jak wspomniałem wyżej, komórka nowotworowa ma zupełnie inne właściwości niż ta z której powstała i daje ona początek całej populacji innych „ zbuntowanych komórek" które rozpychają się w okolicy, uciskają sąsiednie komórki i „uprzykrzają" im życie. Gdy dojdzie do uszkodzenia naczyń krwionośnych i chłonnych przez rozpychający się w okolicy nowotwór, jego komórki mogą odrywać się i płynąć z prądem krwi lub limfy i dawać przerzuty odległe do innych narządów lub do węzłów chłonnych. Oczywiście cały ten proces jest rozłożony w czasie a od powstania pierwszej zbuntowanej komórki do uogólnienia się procesu mija przeważnie kilka lat – to jednak zależy od stopnia złośliwości nowotworu czyli od tego jak bardzo agresywne są komórki. Dlatego bardzo ważne jest wczesna diagnoza. Im wcześniej zostanie wykryty nowotwór tym większa jest szansa na pełne wyleczenie.

Nasz organizm jest wyposażony w sprawnie działające mechanizmy obronne, dlatego też większość komórek z błędami zostaje zidentyfikowana i zniszczona. Sprawność układu odpornościowego zależy naturalnie od genów ale także od diety zdrowego człowieka, bogatej w witaminy (zwłaszcza witaminy D) skażenia środowiska oraz narażenia na czynniki rakotwórcze. Silny stres sprzyja zahamowaniu czynności układu odpornościowego.

Trudności w wykryciu procesu nowotworowego polegają na tym że nie ma specyficznych objawów dla nowotworu a początkowy okres choroby przebiega najczęściej bezobjawowo, albo objawy są subtelne i często bagatelizowane przez chorego. Utrata masy ciała prowadząca do wychudzenie, bóle, niedokrwistość są bowiem charakterystyczne dla bardzo zaawansowanego już procesu chorobowego. Nowotwór musi być wykryty znacznie wcześniej aby mógł być wyleczony. Poza tym objawy chorobowe zależą również od narządu jaki został zajęty przez chorobę: kaszel w przypadku raka płuc, bóle brzucha w raku żołądka czy trzustki, krwiomocz w raku pęcherza moczowego.

Współczesna medycyna dysponuje co raz doskonalszymi metodami obrazowania. Tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, PET stanowią doskonałe narzędzia obrazowania, dzięki którym możliwe jest dokładne zlokalizowanie zmian i przez to ocenę stopnia zaawansowania choroby. Dzięki tym narzędziom przez specjalistów onkologów w oparciu o typ nowotworu dobierane jest celowane leczenie chirurgiczne, chemioterapia, radioterapia, czy też leczenie radioizotopowe, które pozwalają na wydłużenie życia chorym a nawet na wyleczenie.

W poszczególnych zakładkach pozwolę sobie omówić najczęściej występujące nowotwory oraz sposoby diagnostyki i metody leczenia stosowane w ich przebiegu.

Grafika pochodzi ze stron:

Dlaczego chorujemy na raka ?