Prawidłowe odżywienie dziecka jest niezbędnym warunkiem, koniecznym do prawidłowego rozwoju dziecka. Kształtowanie się zwyczajów żywieniowych zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Przekarmianie niemowląt bowiem prowadzi do powstania nadmiernej ilości komórek tłuszczowych, co sprzyja łatwiejszemu przyrostowi tkanki tłuszczowej w latach późniejszych.

Do oceny stanu odżywienia, podobnie jak u dorosłych, służy wskaźnik masy ciała. W przypadku dzieci, jednak, interpretacja wyniku opiera się w oparciu o siatkę centylową. Otyłość rozpoznajemy wówczas gdy wartość BMI przewyższa 97 centyl, nadwagę zaś gdy BMI mieści się w przedziale 90-97 centyla. W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na bardzo istotny fakt, a mianowicie, jak widać na rycinie poniżej, wartość BMI 20kg/m2 u dziewczynki 15 letniej znajduje się na wysokości 50 centyla a zatem w ścisłej normie, zaś u dziewczynki 6-letniej przekracza istotnie 97 centyl. Jak widać zatem na zamieszczonym przykładzie wskaźnik masy ciała (BMI) 20, które u osoby dorosłej mieści się w normie, u dziecka może oznaczać wartość prawidłową albo też świadczyć o nadwadze czy otyłości. Zależy to bowiem od wieku w jakim wskaźnik ten jest określany.

Ostatnie lata przyniosły znaczący wzrost występowania nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży. Najczęściej jest ona wynikiem spożywania nadmiernej ilości kalorii oraz zmniejszonego ich wydatkowania – klikanie w klawiaturę komputera na pewno wymaga mniejszego wydatku energii aniżeli gra w piłkę. Ponadto niewłaściwa dieta, bogata w węglowodany i tłuszcze sprzyja odkładaniu się tych ostatnich w tkance tłuszczowej. Choć otyłość jest także częstym skutkiem nadopiekuńczej rodziny, która uważa wzmożony apetyt za oznakę zdrowia, to jednak może być przejawem problemów psychospołecznych oraz depresji dziecięcej, będącej skutkiem tak zwanej "ucieczki w jedzenie".

Mechanizmy prowadzące do otyłości zostały przedstawione w osobnej zakładce (Otyłość). W tym miejscu chciałbym wspomnieć o wtórnych przyczynach otylości u dzieci. Mogą one być wzrodzone jak w przypadku zespołów Pradera-Willego, Turnera, Downa, czy Klinefeltera. Zespoły te są związane z zaburzeniami dziedziczenia materiału genetycznego i mają dość charakterystyczny obraz kliniczny. Z przyczyn endokrynnych do nadmiernej masy ciała może prowadzić niedoczynność tarczycy (opisany w osobnej zakładce), niedobór hormonu wzrostu (opisany w zakładce dotyczącej niskorosłości), zespół Cushinga i inne wymagające szczegółowej diagnozy.

Otyłość jest zaburzeniem metabolicznym, które samo przez się prowadzi do zaburzeń hormonalnych i czasami tak na prawdę trudno jest powiedzieć czy zaburzenia te prowadzą do otyłości czy raczej są wynikiem nagromadzenia tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej. Należy zwrócić uwagę na:

obniżone wydzielanie hormonu wzrostu
nieznacznie podwyższone stężenie prolaktyny
zaburzenie dobowego rytmu wydzielania kortyzolu
nadmierne wydzielanie androgenów nadnerczowych
podwyższone stężenie parathormonu i aktywnej postaci witaminy D, które świadczą o wzmożonym metabolizmie kostnym
i wreszcie zwiększone wydzielanie insuliny wtórne do insulinooporności (dokładnie opisane w zakładce dotyczącej otyłości).

Insulinooporność jest osiowym zjawiskiem prowadzącym do całego szeregu powikłań w układzie sercowo-naczyniowym, sprawia że częściej rozwijają się nowotwory a osoby otyłe częściej chorują na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze.

Każdy przypadek otyłości u dzieci (podobnie z resztą jak i u dorosłych) powinien być przeanalizowany pod kątem wtórnych przyczyn otyłości. Mam tu na myśli zarówno zaburzenia pracy gruczołów dokrewnych, jak również zespoły uwarunkowane genetycznie, jak: zespół policystycznych jajników, niedobór enzymu 21-hydroksylazy czy inne zaburzenia dziedziczenia materiału genetycznego. Tam gdzie jest to możliwe powinno być wprowadzone leczenie przyczynowe i w każdym przypadku postępowanie prozdrowotne, zmierzające do zastosowania diety zdrowego człowieka, oraz zapewnienia odpowiedniego wysiłku fizycznego.

Grafika pochodzi ze stron

Otyłość u dzieci