Ważne kontakty

PRACOWNIA DENSYTOMETRYCZNA
ul. M.C. Skłodowskiej 23

46-200 Kluczbork

CZYNNA:
PONIEDZIAŁKI 
od 13:00 do 16:00
CZWARTKI  
od 07:00  do10:00

Rejestracja tel.: 

661 464 408


M A M M O G R A F I A

PRACOWNIA RENTGENOWSKA

ul. M.C. Skłodowskiej 23,

46-200 Kluczbork

Rejestracja tel.:  

077 417 3533

w godz. 8:00 – 18:00.


ZAKŁAD MEDYCYNY NUKLEARNEJ

Badania scyntygraficzne

ul. Katowicka 64, Opole

Rejestracja:

77/ 44 33 652


Badania USG

SONOMED OPOLE

ul. Kośnego 18

tel.: 883 757 551

http://www.sonomed.opole.pl/


Gabinet Masażu, Akupresury i Terapii ”Świat Ewy”

ul. Brzozowa 13, Wieluń

tel.: 691 102 256

www.swiat-ewy.pl


VACUU SPORT STUDIO

REHABILITACJA

ul. Wielkie Przedmieście 26A

46-300 OLESNO

tel.: 668 849 826

http://www.vacuu.pl


Nadczynność tarczycy

Tarczyca nadczynna to „tarczyca pracoholiczka,” a tak na poważnie: to zespół objawów chorobowych spowodowanych w następstwie zwiększonej produkcji hormonów tarczycy. Zatem ściśle rzecz ujmując – nadczynność tarczycy nie jest chorobową samą w sobie. Do nadczynności tarczycy (czyli do wystąpienia objawów związanych z nadmiarem hormonów ) mogą prowadzić różne choroby. Zatem skoro do nadczynności tarczycy prowadzą różne choroby odmienne mogą też być sposoby ich leczenia. Zatem ważne jest prawidłowe rozpoznanie przyczyny nadczynności tarczycy.

Nadczynność tarczycy dotyczy blisko 2 % populacji, częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, znacznie rzadziej u dzieci. U osób dorosłych można zauważyć silną zależność przyczyny nadczynności tarczycy od podaży jodu. I tak:

      na terenach o dostatecznej podaży jodu – najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa – Basedowa

      na terenach z niedoborem jodu – to wole guzkowe jest częściej prowadzi do nadczynności tarczycy.

Również zapalenie tarczycy może prowadzić do nadczynności. Trochę to skomplikowane… Ale spróbujmy przez to wspólnie przebrnąć.

 

Choroba Gravesa – Basedowa 

Może rozwinąć się w każdym wieku, ale najczęściej występuje między 20 a 40 rokiem życia. Choroba ta nie jest dziedziczna ale skłonność do tej choroby może być rodzinna. Do tego dochodzą czynniki środowiskowe:

      infekcje – w przyrodzie niektóre bakterie np.: Yersinia enterocolica, są mają podobne antygeny ( to takie białka budujące ich otoczkę ) do antygenów komórek tarczycy. Układ odpornościowy człowieka zwalczając infekcję wytwarza przeciwciała. Nazywamy je TRAb. Przeciwciała te, gdy bakterie zostają już unicestwione, mogą zwracać się przeciwko tarczycy i pobudzić jej komórki do produkcji hormonów tarczycy, dochodzi wówczas do dadczynności,

      stres emocjonalny,

      palenie papierosów – nie tylko zwiększa ryzyko choroby Gravesa – Basedowa ale także pogarsza efekty leczenia oraz zwiększa ryzyko rozwoju powikłań zwłaszcza powikłań ocznych (wytrzeszcz),

      nadmierna podaż jodu.

 

Wole guzkowe

Informacje dotyczące wola guzkowego można znaleźć w oddzielnej zakładce. W tym miejscu jedynie nadmienię, że zmiany ogniskowe tarczycy w miarę upływu czasu, mogą ulegać tak zwanej autonomizacji – wymykać się spod kontroli przysadki mózgowej i rozpocząć produkcję hormonów niezależnie od zapotrzebowania organizmu. Wole takie nazywamy toksycznym.

 

Zapalenie tarczycy

Zmiany zapalne mogą uszkadzać pęcherzyki tarczycowe, w których zgromadzony jest zapas hormonów. Prowadzi to do niekontrolowanego wydzielania hormonów do krwi. Gdy reakcja zapalna zniszczy dużą ilość komórek tarczyc, to po okresie nadczynności może dochodzić do niedoczynności tego gruczołu, spowodowanego jego uszkodzeniem. Zatem nadczynność tarczycy jest w tym przypadku jest przejściowa.

Objawy nadczynności tarczycy

Niezależnie od przyczyny nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy powoduje podobne objawy kliniczne:

      kołatania serca – szybkie, nierówne bicie serca, nadciśnienie tętnicze, przy czym występuje duża różnica miedzi ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym (np.: 180/70 mmHg)

      duszność – może być spowodowana osłabieniem mięśni oddechowych, zwiększonym przepływem krwi przez płuca, zaburzeniami pracy serca, lub też uciskiem dużego wola na drogi oddechowe,

      ze względu na wzrost przemiany materii powodowany nadmiarem hormonów tarczycy dochodzi do nadmiernej produkcji ciepła, wzmożonej potliwości oraz redukcji masy ciała,

      w nadczynności tarczycy dochodzi do wzmożonego wchłaniania glukozy, co może powodować przejściowy wzrost stężenie glukozy we krwi, zaś wzmożona przemiana lipidów prowadzi do spadku stężenia cholesterolu całkowitego oraz LDL w surowicy, (ocena gospodarki cholesterolowej jest w stanie nadczynności tarczycy nieadekwatna, koniecznie trzeba powtórzyć oznaczenia po uregulowaniu pracy tarczycy)

      wzrasta stężenie wapnia w surowicy – wapń pochodzi z kości, zatem nadczynność tarczycy przyspiesza odwapnienie kości i w następstwie osteoporozę,

      nadczynność tarczycy przyspiesza pracę jelit w związku z czym wzrasta częstość wypróżnień, przy czym biegunka występuje u najwyżej 25% osób,

      drażliwość, nerwowość, niepokój, czasem depresja towarzyszą nadmiarowi hormonów tarczycy,

osłabienie siły mięśniowej, przy dłużej trwającej nadczynności może nawet dochodzić do zaników mięśniowych,

      zmiany skórne – organizm pozbywa się nadmiaru ciepła poprzez rozszerzenie naczyń skórnych oraz zwiększenie potliwości, tkanka podskórna zanika. Na skórze może dochodzić do przebarwień, mogą także występować drobne zmiany bielacze (to takie niewielkie białe obszary na skórze pozbawione barwnika, mogą obejmować także znaczne obszary skóry),

      paznokcie stają się łamliwe,

      wypadanie włosów dotyczy ok. 35% chorych,

      zmiany oczne (orbitopatia) – występują w autoimmunologicznej chorobie tarczycy, gdy powodem nadczynności są przeciwciała (TRAb). 

Zmiany oczne pozwolę sobie omówić nieco szerzej w tym miejscu.

Orbitopatia występuję u ok. 30 % chorych z chorobą Graves – Basedowa. Powodem zmian ocznych są te same przeciwciała (TRAb), które pobudzają pracę tarczycy do produkcji i wydzielania hormonów. Przeciwciała te powodują aktywację procesów zapalnych wewnątrz oczodołów. Towarzyszący tym procesom obrzęk oraz namnażanie się komórek prowadzi po postępującego wytrzeszczu. Chory odczuwa początkowo pozagałkowy ból, nasilający się przy ruchach gałki ocznej, narasta zaczerwienienie i obrzęk spojówek, oraz powiek w końcu pojawia się dwojenie zwłaszcza przy spoglądaniu ku górze i na boki. Gdy dołącza się zaburzenie widzenia barw istnieje duże ryzyko utraty wzroku.

Palenie tytoniu zwiększa ryzyko orbitopatii aż 8 krotnie!!!. Dym tytoniowy bowiem drażniąc drogi oddechowe, pobudza układ odporności do produkcji rożnych przeciwciał min. TRAb. Ponadto ciepło powstałe podczas zaciągania dymu tytoniowego poprzez zatoki przenosi się na oczodoły co dodatkowo pobudza reakcje zapalną która się tam toczy. Efekty leczenia nadczynności tarczycy są zdecydowanie gorsze u osób palących, a nadczynność tarczycy w przebiegu choroby Gravesa – Basedova często nawraca u tych osób.

 

Jak można rozpoznać nadczynność tarczycy? 

Rozpoznanie jest stawiane na podstawie obrazu klinicznego (pod tym hasłem kryją się objawy, które podaje pacjent oraz badanie lekarskie) oraz wyników badań laboratoryjnych; obniżone stężenie TSH i podwyższone stężenie fT4 ( w niektórych przypadkach fT3) stanowi o rozpoznaniu nadczynności tarczycy. Do rozpoznania nie wystarczy jedynie oznaczyć samo TSH. Niska wartość TSH jest wskazaniem do poszerzenie diagnostyki o oznaczenie fT4. Należy bowiem pamiętać, że TSH nie jest wydzielane przez tarczycę a przez przysadkę (więcej informacji wiadomościach ogólnych), i wydzielenie to może ulec zmianie w przypadku zaburzeń funkcji tego narządu.

Oznaczenie TRAb pozwala nie tylko na rozpoznanie choroby Graves-Basedowa, ale pozwala również ocenić ryzyko rozwoju orbitopatii, ryzyko nawrotu po zastosowanym leczeniu a także, w przypadku kobiet ciężarnych ryzyku wystąpienia nadczynności tarczycy u płodu.

Nie bez znaczenia pozostaje badanie ultrasonograficzne, które wykonujemy w każdym przypadku nadczynności tarczycy.

 

Jakie są możliwości leczenia nadczynności tarczycy? 

Leczenie nadczynności tarczycy opiera się na trzech głównych metodach: farmakoterapii, czyli leczenia za pomocą leków doustnych, leczeniu radiojodem (z uwagi na to że metoda ta jest często stosowana napiszę o niej szerzej w osobnej zakładce) oraz leczeniu operacyjnym (szerzej w osobnej zakładce). Jakkolwiek terapia radiojodem i leczenie operacyjne są metodami leczenia radykalnego to znaczy prowadzącego do wyleczenia, to jednak leczenie nadczynności rozpoczyna się zazwyczaj od farmakoterapii jako metody z wyboru lub też jako przygotowanie do metod radykalnych.

 

W leczeniu farmakologicznym nadczynności tarczycy stosowane są różne leki. Podstawowe znaczenie mają leki przeciwtarczycowe (głównie tiamazol – nazwa miedzynarodowa), poza tym wykorzystywane są leki działające ochronnie na układ krążenia – tak zwane beta-blokery, czasem glikokortykosterydy czy węglan litu.

W tym miejscu chciałbym nieco więcej napisać o lekach przeciwtarczycowych – głównie o tiamazolu. Jego działanie powoduje hamowanie produkcji hormonów tarczycy, jak również miejscowe reakcje immunologiczne, które prowadzą do produkcji przeciwciał aktywujących tarczycę. Tiamazol może być stosowany raz dziennie, choć z uwagi na to ze może on powodować podrażnienie przewodu pokarmowego proponuje się rozłożenie dawki na 2 razy. Lek ten może być zażywany po posiłku.

 

Jakie mogą być działanie niepożądane leków przeciwtarczycowych?

      Objawy łagodne:

a)    Zmiany skórne pod postacią pokrzywki – występuje rzadko, bo u ok. 5% leczonych – ustępują po odstawieniu leku, zmianie leku przeciwtarczycowego lub też dodaniu leku przeciwhistaminowego

b)    Wypadanie włosów – rzadki objaw – występuje u 4% leczonych, należy jednak pamiętać że nadczynność tarczycy także prowadzi do wypadania włosów (ok. 35% chorych) – w tym przypadku utrata włosów stopniowo zmniejsza się w miarę leczenia

c)    Zaburzenia smaku i węchu – wyjątkowo rzadko bo u 0,3% leczonych

d)    Zapalenie ślinianek – wyjątkowo rzadko

e)    Bóle stawów – występują u 1-5% osób i z uwagi na to że mogą poprzedzać ciężkie zapalenie stawów wymagają odstawienia leków przeciwtarczycowych

f)    Nudności, rzadko wymioty, związane z drażniącym przewód pokarmowy działaniem tiamazolu – w razie dolegliwości wskazane jest przyjmowanie leków po posiłku w 2-3 dawkach podzielonych

      Objawy ciężkie:

a)    Agranulocytoza czyli spadek liczby granulocytów poniżej 500/mm3 – objaw bardzo rzadki – u 0,5% leczonych, wymaga odstawienia leków przeciwtarczycowych. Rozwija się najczęściej między 14 a 90 dniem leczenia i nie zależy ani od dawki, ani czasu trwania leczenia. Występuje nagle objawiając się nagłym bólem gardła i gorączką. Dlatego gdy takie objawy wystąpią należy niezwłocznie odstawić lek, oznaczyć jak najszybciej poziom leukocytów z rozmazem w laboratorium i skontaktować się z lekarzem.

b)    Ciężkie zapalenie stawów – występuje u ok 1% leczonych – objawia się bólem i obrzękiem stawów, wymaga odstawienia leków przeciwtarczycowych oraz wprowadzenia niesterydowych leków przeciwzapalnych.

c)    Żółtaczka – wymaga odstawienia leku przeciwtarczycowego – w przypadku jej wystąpienia konieczny jest niezwłoczny kontakt z lekarzem.

 

Wybór metody leczenia zależy od choroby powodującej nadczynność tarczycy. I tak leki przeciwtarczycowe powoduję trwałe ustąpienie nadczynności u 50% leczonych z powodu choroby Gravesa - Basedowa (niestety u połowy chorych nadczynność powraca - o rokowanie można zapytać lekarza prowadzącego - jest ono możliwe do oszacowania na podstawie czynników ryzyka), w przypadku wola guzkowego toksycznego odstawienie leczenie z reguły wiąże się nawrotem nadczynności, a więc teoretycznie powinno być ono prowadzone do końca życia chorego. Dlatego w tych przypadkach warto rozważyć podanie radiojodu jako leczenie z wyboru lub operację, choć w tym drugim przypadku większe jest ryzyko związane z pooperacyjnymi powikłaniami. Jak wspomniałem wyżej obie te metody opiszę w oddzielnych zakładkach.

 

Profilaktyka nadczynności tarczycy wywołanej kontaminacją jodu.

Na zakończenie rozważań dotyczących nadczynności tarczycy chciałbym poruszyć jeszcze jedną niezmiernie ważną kwestię, mianowicie wpływu jodu na przebieg chorób tarczycy. W dzisiejszych czasach badania diagnostyczne z użyciem kontrastu jodowego są niemal powszechnością. Wiele osób miało już wykonane badanie tomografii komputerowej głowy, jamy brzusznej czy innych okolic ciała. Niektórzy z kolei przebyli koronarografię lub inne badanie gdzie kontrast jodowy wprowadzony do naczynia umożliwia jego uwidocznienie. Badania te są niezmiernie ważne, jednakże u chorych z niektórymi chorobami tarczycy może prowadzić do powikłań, których można uniknąć.

Dotyczy to zwłaszcza chorych z wolem guzkowym toksycznym oraz chorobą Graves – Basedowa. U tych osób nadmierne spożycie jodu jak również podaż tego pierwiastka droga dożylną może spowodować rozwój lub nasilenie już istniejącej nadczynności tarczycy.

Trzeba bowiem pamiętać że środki kontrastowe zawierają w 1 ml ok 300 mg jodu zaś dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi ok. 0,15 mg !!

Zatem, co zrobić aby badanie obrazowe nie spowodowało powikłań ze strony tarczycy?

W przypadku, gdy istnieje zagrożenie rozwojem nadczynności tarczycy, należy zastosować profilaktycznie leki przeciwtarczycowe. O tym czy w konkretnym przypadku wola guzkowego lub innego stanu prowadzącego do nadczynności tarczycy należy zastosować leki przeciwtarczycowe decyduje lekarz prowadzący, który omawia tę kwestię z chorym.

 

W profilaktyce nadczynności tarczycy wywołanej kontaminacją jodem najczęściej stosuje się:

  • w przypadku planowanego badania tomografii komputerowej (koronarografii, angiografii czy innego badania z użyciem kontrastu jodowego) należy zastosować tiamazol 2x1 tabl. a 10 mg na 2 dni przed oraz przez 2 tygodnie po badaniu diagnostycznym,

  • w przypadku badania w trybie pilnym (np. koronarografia) stosuje się tiamazol 2x1 tabl. a 10 mg przez 2 tygodnie po badaniu diagnostycznym.

Po tym okresie należy oznaczyć TSH i skontaktować się z lekarzem prowadzącym.

 

Grafika pochodzi ze stron: